Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

21

عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا، أَنَّهُ سَمِعَ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «إِنَّ الْجَنَّةَ لَتُنَجَّدُ وَتُزَيَّنُ مِنَ الْحَوْلِ إِلَى الْحَوْلِ لِدُخُولِ شَهْرِ رَمَضَانَ، فَإِذَا كَانَتْ أَوَّلُ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ هَبَّتْ رِيحٌ مِنْ تَحْتِ الْعَرْشِ يُقَالُ لَهَا: الْمُثِيرَةُ، فَتَصْطَفِقُ وَرَقَ أَشْجَارِ الْجِنَانِ، وَحِلَقِ الْمَصَارِيعِ، يُسْمَعُ لِذَلِكَ طَنِينٌ، لَمْ يَسْمَعِ السَّامِعُونَ أَحْسَنَ مِنْهُ، فَيُشْرِفُ الْحُورُ الْعِينُ حَتَّى يَقِفْنَ عَلَى شَجَرِ الْجِنَانِ فَيُنَادِينَ: هَلْ مِنْ خَاطِبٍ إِلَى اللَّهِ فَيُزَوِّجَهُ، ثُمَّ يَقُلْنَ: يَا رِضْوَانُ مَا هَذِهِ اللَّيْلَةُ؟ ، فَيُجِيبُهُنَّ بِالتَّلْبِيَةِ، ثُمَّ يَقُولُ: يَا خَيْرَاتُ حِسَانُ: هَذِهِ أَوَّلُ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَتُفْتَحُ فِيهَا أَبْوَابُ الْجِنَانِ لِلصَّائِمِينَ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ.

وَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: يَا رِضْوَانُ، افْتَحْ أَبْوَابَ الْجِنَانِ، يَا مَالِكُ، أَغْلِقْ أَبْوَابَ الْجَحِيمِ عَنِ الصَّائِمِينَ، مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، يَا جِبْرِيلُ، اهْبِطْ إِلَى الأَرْضِ فَصَفِّدْ مَرَدَةَ الشَّيَاطِينِ وَغُلَّهُمْ فِي الأَغْلالِ، وَاقْذِفْ بِهِمْ فِي لُجَجِ الْبِحَارِ، حَتَّى لا يُفْسِدُوا عَلَى أُمَّةِ حَبِيبِي.

قَالَ: ثُمَّ يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ ثَلاثَ مَرَّاتٍ: هَلْ مِنْ سَائِلٍ فَأُعْطِيَهُ سُؤْلَهُ؟ هَلْ مِنْ تَائِبٍ فَأَتُوبَ عَلَيْهِ؟ هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَأَغْفِرَ لَهُ؟ مَنْ يُقْرِضُ الْمَلِيَّ غَيْرَ الْمُعْدَمِ، الْوَفِيَّ غَيْرَ الظَّلُومِ؟

قَالَ: وَللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَلْفُ أَلْفِ عَتِيقٍ مِنَ النَّارِ، فَإِذَا كَانَ فِي لَيْلَةِ الْجُمُعَةِ، أَوْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ أَعْتَقَ فِي كُلِّ سَاعَةٍ مِنْهَا أَلْفَ أَلْفِ عَتِيقٍ مِنَ النَّارِ، كُلِّهِمْ قَدِ اسْتَوْجَبَ الْعَذَابَ، فَإِذَا كَانَ آخِرُ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ أَعْتَقَ اللَّهُ فِي ذَلِكَ الْيَوْمِ بِعَدَدِ مَا أَعْتَقَ مِنْ أَوَّلِ الشَّهْرِ إِلَى آخِرِهِ.

فَإِذَا كَانَتْ لَيْلَةُ الْقَدْرِ أَمَرَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى جِبْرِيلَ عَلَيْهِ السَّلامُ، فَهَبَطَ فِي كُبْكُبَةٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ , وَمَعَهُ لِوَاءٌ أَخْضَرُ، فَيَرْكِزُ اللِّوَاءَ عَلَى ظَهْرِ الْكَعْبَةِ , وَلَهُ سِتُّمِائَةِ جَنَاحٍ , مِنْهُمَا جَنَاحَانِ لا يَنْشُرُهُمَا إِلا فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ، فَيَنْشُرُهُمَا تِلْكَ اللَّيْلَةَ، فَيُجَاوِزَانِ الْمَشْرِقَ وَالْمَغْرِبَ.

قَالَ: وَيَبُثُّ جِبْرِيلُ عَلَيْهِ السَّلامُ الْمَلائِكَةَ فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ، فَيُسَلِّمُونَ عَلَى كُلِّ قَائِمٍ , وَقَاعِدٍ , وَمُصَلٍّ , وَذَاكِرٍ، فَيُصَافِحُونَهُمْ، وَيُؤَمِّنُونَ عَلَى دُعَائِهِمْ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ.

فَإِنْ طَلَعَ الْفَجْرُ نَادَى جِبْرِيلُ عَلَيْهِ السَّلامُ: يَا مَعْشَرَ الْمَلائِكَةِ، الرَّحِيلَ الرَّحِيلَ، فَيَقُولُونَ: يَا جِبْرِيلُ , مَا صَنَعَ اللَّهُ فِي حَوَائِجِ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ؟ فَيَقُولُونَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ نَظَرَ إِلَيْهِمْ فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ فَعَفَى عَنْهُمْ، وَغَفَرَ لَهُمْ إِلا أَرْبَعَةً.

فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «وَهُؤَلاءِ الأَرْبَعَةُ مُدْمِنُ خَمْرٍ، وَعَاقٌّ لِوَالِدَيْهِ، وَقَاطِعُ رَحِمٍ، وَمُشَاحِنٌ» ، فَقِيلَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، وَمَا الْمُشَاحِنُ؟ قَالَ: «الْمُصَارِمُ» .

فَإِذَا كَانَتْ غَدَاةُ الْفِطْرِ يَبْعَثُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى الْمَلائِكَةَ فِي كُلِّ بَلَدٍ، فَيَهْبِطُونَ إِلَى الأَرْضِ، فَيَقُومُونَ عَلَى أَفْوَاهِ السِّكَكِ , فَيُنَادُونَ بِصَوْتٍ يَسْمَعُهُ جَمِيعُ مَنْ خَلَقَ اللَّهُ إِلا الْجِنَّ وَالإِنْسَ , فَيَقُولُونَ: يَا أُمَّةَ مُحَمَّدٍ , اخْرُجُوا إِلَى رَبٍّ كَرِيمٍ، يَغْفِرِ الْعَظِيمَ.

فَإِذَا بَرَزُوا فِي مُصَلاهُمْ يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: يَا مَلائِكَتِي، مَا جَزَاءُ الأَجِيرِ إِذَا عَمِلَ عَمَلَهُ؟ تَقُولُ الْمَلائِكَةُ: إِلَهَنَا وَسَيِّدَنَا جَزَاؤُهُ أَنْ تُوَفِّيَهُ أَجْرَهُ، فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: أُشْهِدُكُمْ يَا مَلائِكَتِي أَنِّي قَدْ جَعَلْتُ ثَوَابَهُمْ مِنْ صِيَامِهِمْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَقِيَامِهِمْ رِضَايَ وَمَغْفِرَتِي.

فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: سَلُونِي، فَوَعِزَّتِي وَجَلالِي لا تَسْأَلُونِي الْيَوْمَ شَيْئًا فِي جَمْعِكُمْ هَذَا لآخِرَتِكُمْ إِلا أَعْطَيْتُكُمُوهُ، وَلا لِدُنْيَاكُمْ إِلا نَظَرْتُ لَكُمْ، وَعِزَّتِي لأَسْتُرَنَّ عَلَيْكُمْ عَوْرَاتِكُمْ مَا رَاقَبْتُمُونِي، وَعِزَّتِي لا أُخْزِيكُمْ , وَلا أَفْضَحُكُمْ بَيْنَ أَصْحَابِ الْحُدُودِ أَوِ الْجُدُودِ , شَكَّ أَبُو عَمْرٍو، وَانْصَرِفُوا مَغْفُورًا لَكُمْ، قَدْ أَرْضَيْتُمُونِي، وَرَضِيتُ عَنْكُمْ.

قَالَ: فَتَفْرَحُ الْمَلائِكَةُ وَيَسْتَبْشِرُونَ بِمَا يُعْطِي اللَّهُ هَذِهِ الأُمَّةَ إِذَا أَفْطَرُوا».

إسناده ضعيف.

Йигирма биринчи ҳадис:

Ибн Аббос разияллоҳу анҳудан Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шундай деганларини эшитгани ривоят қилинади:

«Жаннат Рамазон ойи киришга йил мобайнида ясатиб, безатилади. Рамазон ойининг биринчи кечаси бўлганда Аршнинг тагидан «Қўзғовчи» деган бир шаббода эсади. Жаннатларнинг дарахтларининг барглари ва эшикларнинг халқалари тебраниб кетади. Бундан шундай бир садо эштиладики, эшитганлар ундан гўзал овозни эшитмаган бўлади. Шунда шаҳлокўз ҳурлар чиқиб келадилар, жаннат дарахтлари олдига туриб: «Аллоҳга совчи юборадиган борми, уни уйлаб қўяди?» дейишади. Кейин: «Эй Ризвон, бу қандай кеча?» дейишади. У уларга «лаббай» деб жавоб беради‑да, сўнг: «Эй яхшилар, гўзаллар, бу Рамазон ойининг биринчи кечаси! Унда Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг умматларидан рўзадорлар учун жаннатларнинг эшиклари очилади. Аллоҳ азза ва жалла: «Эй Ризвон, жаннат эшикларини оч! Эй Молик, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг умматларидан рўзадорлар учун дўзах эшикларини ёп! Эй Жаброил, ерга тушиб, бебош шайтонларни занжирбанд қил, уларни кишанлар билан кишанла ва уларни денгизларнинг тўлқинлари ичра улоқтир, токи Ҳабибимнинг умматига бузғунчилик қилишмасин!» дейди.

Кейин Аллоҳ азза ва жалла Рамазон ойининг ҳар кечасижа уч мартадан: «Сўрайдиган борми, унга сўровини берсам?! Тавба қилгувчи борми, тавбасини қабул этсам?! Мағфират сўрайдиган борми, мағфират қилсам?! Ким тўқсифат нойўқсилга, зулм қилмас вафолига қарз беради?!» дейди.

Аллоҳ азза ва жалланинг Рамазон ойининг ҳар бир кечаси дўзахдан бир миллион озод қиладигани бор. Жума кечаси – ёки жума куни – бўлгандан дўзахдан ҳар соат бир миллон кишини озод қилади. Уларнинг ҳаммаси азобга маҳкум бўлганлар. Рамазон ойининг охирги кечаси бўлганда эса, Аллоҳ бу куни ойнинг бошидан охиригача озод қилгани ададича озод қилади.

Қадр кечаси бўлганда Аллоҳ таборак ва таоло Жаброил алайҳиссаломга буюради, у тўп фаришталар билан тушади. Ёнида яшил байроқ бўлиб, уни Каъбанинг тепасига ўрнатади. Унинг олти юз қаноти бўлиб, улардан иккитасини фақат қадр кечаси ёяди. Уларни ўша кеча ёяди ва улар мағрибу машриқдан ўтиб тушади.

Жаброил алайҳиссалом бу кеча фаришталарни тарқатади. Улар то тонг отгунча ҳар бир ибодатда турган, ўтирган, намоз ўқаётган, зикр қилайтганларга салом берадилар, улар билан кўришадилар, дуоларига «омин» деб турадилар. Тонг отгач, Жаброил алайҳиссалом: «Эй фаришталар жамоаси, йўлга отланинг, йўлга отланинг!» дея жар солади. Улар: «Эй Жаброил, Аллоҳ Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг умматларидан иборат мўминларнинг ҳожатларини нима қилди?» дейишади. Шунда: «Бу кеча Аллоҳ азза ва жалла уларга қараб, уларни афв этди, мағфират қилди. Фақат тўрт киши мустасно», дейдилар».

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Бу тўрттаси ароқхўр, ота‑онасига осий, силаи раҳмни узган ва кекчи», дедилар. «Кекчи нимаси?» дейилди. «Гиначи – дедилар – Ҳайит эрталаб бўлганда Аллоҳ таборак ва таоло ҳар бир шаҳарга фаришталарни юборади. Улар ерга тушиб, кўчаларнинг оғизларида туриб олганча инсу жиндан бошқа Аллоҳ яратган барча эшитадиган овозда: «Эй Муҳаммд соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг умматлари! Марҳаматли Парвардигор томон чиқинглар, улкан гуноҳларни ҳам мағфират қилади!» дея жар соладилар. Улар намозгоҳларига чиққач, Аллоҳ азза ва жалла: «Эй фаришталарим, ишчи ишини қилиб бўлса, унинг мукофоти нима?» дейди. Улар: «Илоҳимиз, хожамиз, мукофоти унга ҳаққини тўла беришингдир», дейдилар. Шунда Аллоҳ азза ва жалла: «Эй фаришталарим, сизларни гувоҳ қиламан, Мен уларнинг Рамазон ойидаги рўзалари ва тунги ибодатларининг савобига Ўз розилигим ва мағфиратимни қўйдим», дейди».

Аллоҳ азза ва жалла: «Мендан сўранглар, иззатим ва жалолимга қасамки, шу тўпланишингизда мендан охиратингиз учун нимани сўраманг, сизларга ўшани бераман. Дунёйингиз учун эса, ўзингизга қарайман. Иззатимга қасамки, то мен билан муроқабада экансиз, авротларингизни тўсаман, иззатимга қасамки, сизларни шармсор қилмайман, сизларни ҳудуд – ёки «жудуд», Абу Амр иккиланган – олдида шарманда қилмайман. Мағфират қилинган ҳолда қайтинглар. Мени рози қилдингиз, сизлардан рози бўлдим», дейди.

Аллоҳнинг бу умматга рўзадан чиққанларидаги берганларидан фаришталар шодланадилар ва суюнадилар».

Санади заиф.

Изоҳ:

А) «Эй Ризвон, жаннат эшикларини оч! Эй Молик, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг умматларидан рўзадорлар учун дўзах эшикларини ёп! Эй Жаброил, ерга тушиб, бебош шайтонларни занжирбанд қил, уларни кишанлар билан кишанла ва уларни денгизларнинг тўлқинлари ичра улоқтир, токи Ҳабибимнинг умматига бузғунчилик қилишмасин!»

Ҳадиси шарифнинг ушбу қисми кўпчиликни ўйлантириб юрган саволга жавоб бўлади. «Шайтонлар боғланган бўлса, нега одамлар гуноҳ қилаверади? Нега қанча одам рўза тутмай юраверади? Жаннатнинг эшиклари очилиб, дўзах ёпилган бўлса, рамазонда ўлган номусулмонлар ҳам жаннатга тушадими?» каби саволлар айланиб қолади. Ҳадиси шарифда ўша масалага ойдинлик киритилмоқда. Бу ерда назарда тутилган «жаннат эшиклари очилиши, дўзах эшиклари ёпилиши ва бебош шайтонларнинг кишанланиши» нисбий бўлиб, фақат рўза тутган мусулмонларга нисбатандир. Жаннат эшиклари фақат уларга очилади, дўзах эшиклари фақат улар учун ёпиқ бўлади, бебош шайтонлар фақат улардан четлатилади. Мақсад уларнинг рўзаларига, ибодатларига халал бермасликларидир. Бу хислатларнинг тасдиғи эса ҳамма мусулмон жамиятида доим кузатилади. Рамазон ойида мусулмонлар ибодатга, намоз, тиловат, хайру садақага кўпроқ бериладилар. Гуноҳлардан кўпроқ тийиладилар. Рўзадорлардаги руҳият жиддий ортади. Емоқ, ичмоқ ва жинсий эҳтиёждек зарурий истакларини маълум муддат тийиш билан фаришталарга яқинлашадилар. Масжидларда жамоатлар кескин кўпаяди.

Баъзилар «жаннат эшиклари очилиши, дўзах эшиклари очилиши, шайтонлар боғланиши» мажозий бўлиб, мусулмонлардаги мазкур ижобий ўзгаришлар, яъни жаннат амалларининг кўпайиши, дўзах амалларининг камайиши, гуноҳдан савоб устун келишидан киноядир, дейдилар. Аммо муҳаққиқ уламолар ҳадиси шарифларда жаннатдаги ўзгариш фақат булардан иборат эмаслиги, сўзни ҳақиқатдан мажозга буришга эҳтиёж ва асос йўқлиги эътиборидан, улар ҳақиқатда юз беришини таъкидлаганлар. Аслида бу икки ҳодиса ҳам воқеий бўлиб, бир‑бирига боғлиқ.

Яна бир нуқта шуки, ҳадиси шарифда «шайтонларнинг бебошлари» дейилган. Баъзи уламолар бу жумлага: «Яъни энг ёмонлари, ҳаммаси эмас. Аммо инсонга доимий ҳамроҳ бўлиб юрадиган шайтон ундан айрилмайди», дея изоҳ берганлар.

Шунингдек, билмоқ керакки, шайтондан ҳам хавфли нарса, бу – нафсдир. Шайтон васваса қилади, ишора қилади, холос. Аммо нафс истайди, туғён ва ғалаён қилади. Шайтоннинг васвасасини енгишдан нафс истагини енгиш анча мушкил. Рўза тутиш ўша нафсни синдиришга хизмат қилади, шайтонларни узоқлаштириш эса, нафсга қўзғайши мумкин бўлган омилларни четлатиб, уни тартибга солишда бандага ёрдам беришдир.

Б) «Ким тўқсифат нойўқсилга, зулм қилмас вафолига қарз беради?!»: бу ерда муҳим бир нуқтага ишора бор. Одатда кишилар кўринишидан бечораҳол одамларга ёрдам қилади, қарз беради. Аммо эҳтиёжи бўлса‑да, ўзини тўқ, бой одамдек тутиб юрадиган афиф инсонларга ёрдам қилиш эсига келмайди. У одам жуда йўқсил бўлмайди, аммо ҳожати катта бўлади. Ҳеч вақоси йўқ одам ўзини беҳожат кўрсата олмайди ҳам кўпинча. Шунингдек, афиф инсон бировга жабр қилмайдиган, қарз олса, вақтида адо қиладиган вафоли бўлади. Бундай одамни топиб, унга ёрдам қилган, қарз берган, кўмак қилган киши катта савобга қолади. Чунки ундайларни топиш қийин, сезиш осон эмас. Ҳамма бечораҳолларга ёрдам қилаверганидан ундай ориятли кишилар кўпинча узоқ қийинчиликда қолиб кетадилар. Бу ерда ана шу маъно назарда тутилган.

В)  «ҳудуд» – ёки «жудуд», Абу Амр иккиланган»: бу жумлада ровийлардан Абу Амр исмли киши ҳадиси шарифни ривоят қилаётиб, бир сўз ҳақида иккиланиб қолган. «Ҳудуд ёки жудуд эгалари» деб эшитганман, деган. Калима аслида «зунуб» бўлиб, гуноҳлар дегани. Бу кейинги ҳадисда равшан бўлади.

Г) «Дунёйингиз учун эса, ўзингизга қарайман», яъни дунёйингизга доир сўровларингиз бўлса, қарайман ва сиз учун энг яхшисини бераман. Банда одатда ҳамма сўровлари берилишини истайди ва ҳамма сўрагани унинг учун яхшидек туюлаверади. Аммо Аллоҳ таоло банданинг ҳолатини унинг ўзидан яхши билади, унинг келажагию охиратинида ҳисобга олади ва унга ўзидан кўра меҳрибон. Шу боис дунёсига доир сўровларига қарайди, агар унинг учун ўшани бериши яхши бўлса, беради, бўлмаса, бошқа нарсага алмаштириб беради ёки дуосини охирати учун захира қилиб қўяди. Охирати учун нима сўраса, бераверади. Чунки охират даргоҳи кенг, у ерда синов йўқ, инсоний ўзгарувчанлик, бошқаларнинг ҳуқуқлари ва сабабият қонунияти каби монеликлар йўқ.

Е) Биз «кекчи» дея таржима қилган сўз «мушоҳин» деб келган. Саҳобаи киромлардан баъзилари бу сўзни тушунмаган. Балки бу ўша кишининг қабиласи шевасида бўлмагандир. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бу сўзни «у мусорим» деб изоҳлаганлар. Мусорим гина сақлаб, алоқани узадиган одам. Биз уни «гиначи» деб таржима қилдик.

Д) «то мен билан муроқабада экансиз»: муроқаба Аллоҳ таолонинг доимий кузатувини ҳис қилиб туриш. Бу сўз шаръий истилоҳга айлангани учун ўз ҳолида қолдирилди.

22

عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «إِنَّ الْجَنَّةَ لَتُزَيَّنُ وَتُنَجَّدُ مِنَ الْحَوْلِ إِلَى الْحَوْلِ لِدُخُولِ شَهْرِ رَمَضَانَ، فَإِذَا كَانَ أَوَّلُ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ هَبَّتْ رِيحٌ مِنْ تَحْتِ الْعَرْشِ يُقَالُ لَهَا: الْمُثِيرَةُ، فَتَصْفِقُ أَوْرَاقَ أَشْجَارِ الْجِنَانِ، وَحِلَقَ مَصَارِيعِ أَبْوَابِ الْجِنَانِ، فَيُسْمَعُ لِذَلِكَ طَنِينٌ لَمْ يَسْمَعِ السَّامِعُونَ أَحْسَنَ مِنْهُ.

وَتُزَيَّنُ الْحُورُ الْعِينُ حَتَّى يَقِفْنَ بَيْنَ شُرَفِ الْجَنَّةِ، فَيُنَادِينَ: هَلْ مِنْ خَاطِبٍ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فَيُزَوِّجَهُ، فَيَقُلْنَ، يَا رِضْوَانُ مَا هَذِهِ اللَّيْلَةُ؟ ، فَيُجِيبُهُنَّ بِالتَّلْبِيَةِ، يَا خَيْرَاتُ حِسَانُ، هَذِهِ أَوَّلُ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ، وَيُفْتَحُ فِيهَا أَبْوَابُ الْجِنَانِ لِلصَّائِمِينَ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ.

وَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: يَا رِضْوَانُ، افْتَحْ أَبْوَابَ الْجِنَانِ، يَا مَالِكُ، أَطْبِقْ أَبْوَابَ الْجَحِيمِ عَنِ الصَّائِمِينَ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، يَا جِبْرِيلُ، اهْبِطْ إِلَى الأَرْضِ، فَصَفِّدْ مَرَدَةَ الشَّيَاطِينِ وَغُلَّهُمْ فِي أَغْلالٍ، ثُمَّ اقْذِفْ بِهِمْ فِي لُجَجِ الْبِحَارِ، حَتَّى لا يُفْسِدُوا عَلَى أُمَّةِ حَبِيبِي صِيَامَهُمْ.

قَالَ: وَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ كُلَّ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ ثَلاثَ مَرَّاتٍ: هَلْ مِنْ سَائِلٍ فَأُعْطِيَهُ سُؤْلَهُ؟ هَلْ مِنْ تَائِبٍ فَأَتُوبَ عَلَيْهِ؟ هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَأَغْفِرَ لَهُ؟ مَنْ يُقْرِضُ الْمَلِيَّ غَيْرَ الْمُعْدَمِ، الْوَفِيَّ غَيْرَ الظَّلُومِ؟

قَالَ: وَللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ عِنْدَ الإِفْطَارِ أَلْفُ أَلْفِ عَتِيقٍ مِنَ النَّارِ.

وَإِذَا كَانَتْ لَيْلَةُ الْجُمُعَةِ أَوْ يَوْمُ الْجُمُعَةِ أَعْتَقَ اللَّهُ فِي كُلِّ سَاعَةٍ مِنْهَا أَلْفَ عَتِيقٍ مِنَ النَّارِ، كُلَّهُمْ قَدِ اسْتَوْجَبَ الْعَذَابَ.

فَإِذَا كَانَ فِي آخِرِ يَوْمٍ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ أَعْتَقَ فِي ذَلِكَ الْيَوْمِ بِعَدَدِ مَنْ أَعْتَقَ مِنْ أَوَّلِ الشَّهْرِ إِلَى آخِرِهِ.

فَإِذَا كَانَتْ لَيْلَةُ الْقَدْرِ أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ جِبْرِيلَ , فَيَهْبِطُ فِي كُبْكُبَةٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ إِلَى الأَرْضِ، وَمَعَهُ لِوَاءٌ أَخْضَرُ، فَيَرْكِزُ اللِّوَاءَ عَلَى ظَهْرِ الْكَعْبَةِ، وَلَهُ سِتُّمِائَةِ جَنَاحٍ ، مِنْهَا جَنَاحَانِ لا يَنْشُرُهُمَا إِلا فِي لَيْلَةِ قَدْرٍ , فَيَنْشُرُهُمَا فِي تِلْكَ اللَّيْلَةِ، فَيُجَوِّزَانِ الْمَشْرِقَ وَالْمَغْرِبَ، وَيَبُثُّ جِبْرِيلُ عَلَيْهِ السَّلامُ الْمَلائِكَةَ فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ , فَيُسَلِّمُونَ عَلَى كُلِّ قَائِمٍ وَقَاعِدٍ , وَمُصَلٍّ وَذَاكِرٍ للَّهِ عَزَّ وَجَلَّ، فَيُصَافِحُونَهُمْ، وَيُؤَمِّنُونَ عَلَى دُعَائِهِمْ حَتَّى يَطْلُعَ الْفَجْرُ، فَإِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ نَادَى جِبْرِيلُ عَلَيْهِ السَّلامُ: يَا مَعْشَرَ الْمَلائِكَةِ، الرَّحِيلَ الرَّحِيلَ، فَتَقُولُ الْمَلائِكَةُ، يَا جِبْرِيلُ , مَا صَنَعَ اللَّهُ فِي حَوَائِجِ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَيَقُولُ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ نَظَرَ إِلَيْهِمْ فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ فَعَفَى عَنْهُمْ وَغَفَرَ لَهُمْ إِلا أَرْبَعَةً قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ، مَنْ هَؤُلاءِ الأَرْبَعَةُ، قَالَ: " رَجُلٌ مُدْمِنُ خَمْرٍ، وَعَاقٌّ لِوَالِدَيْهِ، وَقَاطِعُ رَحِمٍ، وَمُشَاحِنٌ، قَالُوا: هُوَ الْمُصَارِمُ.

فَإِذَا كَانَتْ لَيْلَةُ الْفِطْرِ سُمِّيَتْ تِلْكَ اللَّيْلَةُ لَيْلَةَ الْجَائِزَةِ، وَإِذَا كَانَتْ غَدَاةُ الْفِطْرِ بَعَثَ اللَّهُ الْمَلائِكَةَ , فَيَهْبِطُونَ فِي كُلِّ بِلادِ الأَرْضِ، وَيَقُومُونَ عَلَى أَفْوَاهِ السِّكَكِ فَيُنَادُونَ بِصَوْتٍ يَسْمَعُهُ جَمِيعُ مَنْ خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ , إِلا الْجِنَّ وَالإِنْسَ، فَيَقُولُونَ: يَا أُمَّةَ مُحَمَّدٍ، اخْرُجُوا إِلَى رَبٍّ كَرِيمٍ يُعْطِي الْجَزِيلَ، وَيَغْفِرُ الذَّنْبَ الْعَظِيمَ، فَإِذَا بَرَزُوا فِي مُصَلاهُمْ يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ لِلْمَلائِكَةِ: يَا مَلائِكَتِي , مَا جَزَاءُ الأَجِيرِ إِذَا عَمِلَ عَمَلَهُ؟ فَتَقُولُ الْمَلائِكَةُ: إِلَهَنَا وَسَيِّدَنَا جَزَاؤُهُ أَنْ يُوَفَّى أَجْرَهُ.

قَالَ: فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: فَإِنِّي أُشْهِدُكُمْ يَا مَلائِكَتِي أَنِّي قَدْ جَعَلْتُ ثَوَابَهُمْ مِنْ صِيَامِهِمْ رَمَضَانَ رِضَايَ وَمَغْفِرَتِي».

قَالَ: يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: يَا عِبَادِي، سَلُونِي فَوَعِزَّتِي لا تَسْأَلُونِي الْيَوْمَ شَيْئًا فِي جَمْعِكُمْ هَذَا لآخِرَتِكُمْ إِلا أَعْطَيْتُكُمْ , وَلا لِدُنْيَاكُمْ إِلا نَظَرْتُ لَكُمْ، وَعِزَّتِي لأَسْتُرَنَّ عَلَيْكُمْ مَا رَاقَبْتُمُونِي، وَعِزَّتِي لا فَضَحْتُكُمْ بَيْنَ أَصْحَابِ الذُّنُوبِ، انْصَرِفُوا مَغْفُورًا لَكُمْ، فَقَدْ أَرْضَيْتُمُونِي، وَرَضِيتُ عَنْكُمْ.

قَالَ: فَتَفْرَحُ الْمَلائِكَةُ , وَيَسْتَبْشِرُونَ بِمَا يُعْطِي اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ هَذِهِ الأُمَّةَ , إِذَا أَفْطَرُوا مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ».

Йигирма иккинчи ҳадис:

Ибн Аббос разияллоҳу анҳудан Набий соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шундай деганларини эшитгани ривоят қилинади:

«Жаннат Рамазон ойи киришга йил мобайнида ясатиб, безатилади. Рамазон ойининг биринчи кечаси бўлганда Аршнинг тагидан «Қўзғовчи» деган бир шаббода эсади. Жаннатларнинг дарахтларининг баргларини ва жаннатларнинг дарвозалари эшикларининг халқаларини тебратиб юборади. Бундан шундай бир садо эштиладики, эшитганлар ундан гўзал овозни эшитмаган бўлади. Шаҳлокўз ҳурлар безантириладилар. Ҳатто жаннат кўшкоари орасида туриб: «Аллоҳ азза ва жаллага совчи юборадиган борми, уни уйлаб қўяди?» дейишади. Сўнг: «Эй Ризвон, бу қандай кеча?» дейишади. У уларга «лаббай» дея жавоб беради: «Эй яхшилар, гўзаллар, бу Рамазон ойининг биринчи кечаси! Унда Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг умматларидан рўзадорлар учун жаннатларнинг эшиклари очилади. Аллоҳ азза ва жалла: «Эй Ризвон, жаннат эшикларини оч! Эй Молик, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг умматларидан рўзадорлар учун дўзах эшикларини беркит! Эй Жаброил, ерга тушиб, бебош шайтонларни занжирбанд қил, уларни кишанлар билан кишанла ва уларни денгизларнинг тўлқинлари ичра улоқтир, токи Ҳабибимнинг умматининг рўзаларини бузишмасин!» дейди.

Кейин Аллоҳ азза ва жалла Рамазон ойининг ҳар кечасижа уч мартадан: «Сўрайдиган борми, унга сўровини берсам?! Тавба қилгувчи борми, тавбасини қабул этсам?! Мағфират сўрайдиган борми, мағфират қилсам?! Ким тўқсифат нойўқсилга, зулм қилмас вафолига қарз беради?!» дейди.

Аллоҳ азза ва жалланинг Рамазон ойининг ҳар бир кечаси ифтор олди дўзахдан бир миллион озод қиладигани бор. Жума кечаси – ёки жума куни – бўлгандан дўзахдан ҳар соат бир миллон кишини озод қилади. Уларнинг ҳаммаси азобга маҳкум бўлганлар. Рамазон ойининг охирги куни бўлганда эса, Аллоҳ бу куни ойнинг бошидан охиригача озод қилгани ададича озод қилади.

Қадр кечаси бўлганда Аллоҳ таборак ва таоло Жаброил алайҳиссаломга буюради, у тўп фаришталар билан ерга тушади. Ёнида яшил байроқ бўлиб, уни Каъбанинг тепасига ўрнатади. Унинг олти юз қаноти бўлиб, улардан иккитасини фақат қадр кечаси ёяди. Уларни ўша кеча ёяди ва улар мағрибу машриқдан ўтиб тушади.

Жаброил алайҳиссалом бу кеча фаришталарни тарқатади. Улар то тонг отгунча ҳар бир ибодатда турган, ўтирган, намоз ўқаётган, Аллоҳ азза ва жаллани зикр қилайтганларга салом берадилар, улар билан кўришадилар, дуоларига «омин» деб турадилар. Тонг отгач, Жаброил алайҳиссалом: «Эй фаришталар жамоаси, йўлга, йўлга!» дея жар солади. Улар: «Эй Жаброил, Аллоҳ Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг умматларидан иборат мўминларнинг ҳожатларини нима қилди?» дейишади. Шунда: «Бу кеча Аллоҳ азза ва жалла бу кеча уларга қараб, уларни кечирди, мағфират қилди. Фақат тўрт киши мустасно», дейди».

«Бу тўрттаси ким, эй Аллоҳнинг Расули», дейишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Бу тўрттаси ароқхўр, ота‑онасига осий, силаи раҳмни узган ва кекчи», дедилар. – «Кекчи гиначидир», дейишди – Ҳайит кечаси бўлганда, бу кеча «мукофот кечаси» дейилади. Ҳайит эрталаб бўлганда Аллоҳ фаришталарни жўнатади. Улар ернинг барча юртларига тушиб, кўчаларнинг оғизларида туриб олганча инсу жиндан бошқа Аллоҳ азза ва жалла яратган барча эшитадиган овозда: «Эй Муҳаммд соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг умматлари! Марҳаматли Парвардигор томон чиқинглар, мўл беради, улкан гуноҳларни мағфират қилади!» дея жар соладилар. Улар намозгоҳларига чиққач, Аллоҳ азза ва жалла фаришталарга: «Эй фаришталарим, ишчи ишини қилиб бўлса, унинг мукофоти нима?» дейди. Улар: «Илоҳимиз, хожамиз, мукофоти ҳаққини тўла олишидир», дейдилар. Шунда Аллоҳ азза ва жалла: «Эй фаришталарим, сизларни гувоҳ қиламан, уларнинг Рамазондаги рўзалари ва тунги ибодатларининг савобини Ўз розилигим ва мағфиратим айлади», дейди».

Аллоҳ азза ва жалла: «Эй бандаларим, мендан сўранглар, иззатим ва жалолимга қасамки, бугун шу тўпланишингизда мендан охиратингиз учун нимани сўраманг, сизларга ўшани бераман. Дунёйингиз учун эса, ўзингизга қарайман. Иззатимга қасамки, то мен билан муроқабада экансиз, сизларни тўсаман, иззатимга қасамки, сизларни гуноҳкорлар орасида шарманда қилмайман. Мағфират қилинган ҳолда қайтинглар. Мени рози қилдингиз, сизлардан рози бўлдим», дейди.

Аллоҳ азза ва жалланинг бу умматга Рамазон ойи рўзасидан чиққанларидаги берганларидан фаришталар шодланадилар ва суюнадилар».

Олдинги ҳадиснинг бошқа йўл билан қилинган ривояти.